Drodzy RODZICE!!!

      Mając na uwadze realizowany w tym tygodniu temat kompleksowy "Święto Mamy i Taty" chciałabym polecić Państwu artykuł opracowany przez U. Bujek pt.: "Rodzina współczesna jako środowisko wychowawcze dziecka"

Rodzina jest grupą społeczną, czyli zbiorem ludzi, którzy dążąc do wspólnych celów stanowią pewnego rodzaju odrębną całość. Ta odrębna całość zachowuje swą identyczność mimo zmiany osobowego składu. Wzajemne kontakty członków rodziny stwarzają szereg trwałych ujednoliceń w zachowaniu.

Wpływy i oddziaływania rodziny dokonują się w tym okresie, gdy człowiek jest szczególnie podatny na wpływy i oddziaływania środowiska, a ich rezultaty są wówczas szczególnie trwałe. We wczesnych okresach rozwoju człowieka rodzina jest właściwie jedyną grupą wpływającą i oddziałującą na niego bezpośrednio.

W rodzinie tworzą się pierwsze więzi psychiczne, rodzą się uczucia. Dziecko uczestniczy w jej życiu, poznając wzory zachowań, normy i zasady postępowania społecznego, przyswajając sobie wiedzę o otaczającym świecie. Rodzice są pierwszymi ludźmi, których poznaje. Do nich wysyła pierwsze sygnały, oni są jego przewodnikami w początkach wędrówki przez świat.

Każda rodzina ma swoje zwyczaje, nawyki, tradycje. Rodzina w sposób naturalny wprowadza dziecko w świat kultury, uczy obcowania z innymi ludźmi, przekazuje ważne w społeczeństwie wartości. Droga życiowa człowieka, sukces i szczęście osobiste w dużej mierze zależą od tego, jak został przygotowany do życia przez rodzinę.

Miejsce dziecka w rodzinie zależne jest od tego, jaka to rodzina, jakie miejsce dziecku przeznacza. A możliwości jest wiele – wiążą się one z poziomem kulturalnym i moralnym ludzi tworzących małżeństwo, z ich potrzebami, z ich aspiracjami, planami życiowymi. Ma na to wpływ i religia, i obyczaje panujące w danym środowisku, i tradycje, i struktury psychiczne potencjalnych rodziców. Mają wpływ także moment i okoliczności przyjścia dziecka na świat.

Środowisko rodzinne powinno zaspakajać podstawowe potrzeby dziecka – poczucie bezpieczeństwa, potrzebę miłości, uznania, łączności i solidarności – więzi z rodzicami. Dziecko powinno czuć, że jest akceptowane i kochane – jest to czynnik tak samo niezbędny do prawidłowego jego rozwoju, jak odpowiednie żywienie, świeże powietrze czy szczepienia i higiena ciała.

Wzajemne kontakty między dzieckiem a rodzicami zależą od wielu czynników, takich jak: postawy rodzicielskie, wiek i wykształcenie rodziców, cechy ich osobowości oraz normy wychowawcze charakterystyczne dla danej kultury. W wieku przedszkolnym, kiedy układ nerwowy dziecka jest szczególnie wrażliwy i podatny na frustrację, niewłaściwe postawy rodzicielskie, jak również nadmiernie autokratyczny czy też zbyt liberalny styl wychowania mogą spowodować zaburzenia i trudności w przystosowaniu się dziecka do nowego środowiska. Dzieci otoczone nadmierną opieką rodziców albo też wychowywane zbyt tolerancyjnie są zazwyczaj infantylne i nie potrafią nawiązać pozytywnych kontaktów z rówieśnikami.

Małe dziecko wychowuje się poprzez naturalne uczestniczenie w życiu rodziny i najbliższego otoczenia, z którym styka się na co dzień. Rodzina jest dla dziecka pierwszą szkołą uczuć i stosunku do otoczenia. Dostarcza pierwszych wzorów do naśladowania, które małe dziecko przyjmuje bezkrytycznie i bez refleksji, przyswaja sobie sposoby zachowania, reagowania i postępowania w zależności od rodzaju doświadczeń, czerpanych z codziennych kontaktów z matką, ojcem, dziadkami i rodzeństwem. Tak więc w rodzinie dziecko uczy się lub przyswaja podstawowe normy społeczne, etyczne odgrywające duże znaczenie w kształtowaniu jego systemu moralnego w dorosłym życiu.

We współczesnym świecie zauważamy wiele zmian, które wywierają wpływ na funkcjonowanie zarówno przedszkola, jak i rodziny. Dokonujące się przemiany społeczno-ekonomiczne i edukacyjne implikują przeobrażenia w obrębie wspomnianych środowisk wychowawczych, nie zawsze dla nich korzystne.

Rodzina najtrwalej kształtuje osobowość dziecka poprzez systematyczność i ciągłość swych wpływów oraz więzi emocjonalne łączące ich członków. Naukowcy prowadzący badania familiologiczne w naszym kraju donoszą, że ogólna kondycja współczesnej rodziny polskiej na tle trendów światowych jest stosunkowo dobra, trzeba mieć jednak świadomość dotykających ją rozlicznych słabości i zagrożeń. (Z.Dąbrowska-Caban,1999). „Rodzina współczesna znajduje się pod naporem wielu czynników zewnętrznych, które wpływają na jej gwałtowne, wielorakie przemiany. Jedne z nich wywierają wpływ pozytywny i polepszają jej warunki życia (postęp techniczny, osiągnięcia medycyny), inne zaś powodują jej dezintegrację i dezorganizację; naruszają podstawowe normy rodzinne regulujące funkcjonowanie rodziny i jej członków w samej rodzinie i poza rodziną”. (Z. Tyszka, 1991,s.2).

W obszernej literaturze poświęconej problematyce rodzinnej wskazuje się na liczne symptomy rysującej się sytuacji kryzysowej w rodzinie, mimo iż ona sama wciąż postrzegana jest w naszym społeczeństwie jako jedna z najwyższych wartości. (Z.Tyszka,1991;H.Cudak,1995).

Najczęściej wymieniane słabości i zagrożenia współczesnej rodziny, których znajomość jest niezbędna nauczycielom do właściwego planowania procesu współdziałania to:

• Wyraźne osłabienie więzi emocjonalnych miedzy członkami rodziny (zwiększenie dystansu psychicznego miedzy małżonkami, rodzicami i dziećmi, poczucie osamotnienia), co znacznie pogarsza warunki socjalizacji rodzinnej (brak umiejętności ujawniania i okazywania uczuć osobom najbliższym) (Z.Tyszka,2000; Z.Dąbrowska-Caban,1999);

• Dezintegracja w oddziaływaniach wychowawczych rodziny, której źródeł upatruje się w pluralizmie wartości, norm i wzorców postępowania, braku jasno określonego wzorca życia rodzinnego, malejącym autorytecie rodziców, bezkrytycznym powielaniu zachodnich stylów życia, nienadążaniu rodziny za gwałtownymi przemianami społeczno-gospodarczymi i politycznymi (Z.Tyczka,2000; H.Cudak,1995);

• Niski poziom kultury pedagogicznej rodziców, co przyczynia się do powstania trudności wychowawczych: między innymi słaba znajomość potrzeb i zainteresowań własnego dziecka, braki w wiedzy z zakresu jego psychofizycznego rozwoju oraz metod oddziaływania wychowawczego, niska świadomość celów wychowania i konieczności współdziałania z instytucją wspomagającą rozwój dziecka itp. Dotyczy to szczególnie rodzin niewydolnych wychowawczo i patologicznych, częściej też rodziców o niskim poziomie wykształcenia, bardziej ojców niż matek (H.Cudak,1995; M.Grochociński,1986);

• Niekorzystne proporcje udziału matek i ojców w opiece i wychowaniu dzieci, ze wskazaniem na zbyt małe zaangażowanie ojców, co tylko częściowo tłumaczyć można pracą zawodową (Z.Dąbrowska-Caban,1999; M.Grochociński, 1986);

• Coraz większy, często niekontrolowany, wpływ mediów (telewizja, komputer, Internet) na wychowanie młodego pokolenia, co ogranicza bezpośrednie kontakty rodziców z dziećmi, wypiera aktywne formy wspólnego spędzania czasu wolnego i inne kontakty z kulturą, odrywa od rzeczywistego życia , kreując sztuczny świat medialny z własnymi wzorcami do naśladowania (Z.Dąbrowska-Caban,1999; G.Miłkowska-Olejniczak,2001);

• Pogorszenie warunków życia i sytuacji finansowej szczególnie rodzin pracowniczych i ubożenie znacznej części rodzin związane bezpośrednio ze zjawiskiem bezrobocia, co niekorzystnie odbija się na jakości realizacji w tych rodzinach funkcji materialno-ekonomicznej i in. (np. ograniczenie wydatków na kulturę). ( Z.Tyszka,1990);

• Przeciążenie rodziców pracą zawodową – jako konsekwencja pogarszającej się sytuacji materialnej niektórych rodzin. Podejmowanie dodatkowych prac zarobkowych oraz aktywność zawodowa kobiet ograniczają czas poświęcany przez rodziców własnym dzieciom: „…obserwuje się tendencje do zawężania zadań związanych z opieką i wychowaniem na rzecz podtrzymywania lub podnoszenia poziomu warunków bytowych rodziny” (A.Szuman, 1993,s.24);

• Nietrwałość współczesnej rodziny, rosnąca liczba rozwodów, rodzin niepełnych i zrekonstruowanych ze specyficznymi problemami emocjonalnymi i wychowawczymi. Nasilenie konfliktów wewnątrzrodzinnych i dezintegracja rodziny prowadzą do pogorszenia atmosfery wychowawczej w domach, której jakość decyduje o efektywności działań wychowawczych rodziców (Z.Tyszka,2000; H.Cudak,1995);

• Wzrost liczby rodzin niewydolnych wychowawczo i patologicznych, które negatywnie wpływają na kształtowanie osobowości dziecka (Z.Tyszka,2000)

Rzeczywistość społeczno-gospodarcza nie sprzyja zatem sprawnemu funkcjonowaniu rodziny i właściwemu wypełnianiu przez nią funkcji wychowawczych. „W dobie dzisiejszej – jak nigdy przedtem – niezbędna, wręcz konieczna jest szeroka rozbudowa instytucji oraz grup wspomagających rodzinę w jej socjalizacyjno-wychowawczym oddziaływaniu na potomstwo” (Z.Tyszka,2000,s.34). Pomoc rodzinom w tym zakresie winny oferować placówki wychowania przedszkolnego, które również w ostatnich latach podlegają znacznym przemianom.

(Poleciła: M. Trojanowska)